Γράφει ο Μιχάλης Μιχαλακόπουλος
Ο Επίκτητος συνήθιζε να παραβάλει τη ζωή με ένα παιχνίδι. Μας συμβουλεύει να ζούμε σαν να παίζουμε το παιχνίδι με τα ζάρια (Δ.2.5.3). Όπως στο παιχνίδι αυτό δεν μας ενδιαφέρει τι ζαριά θα φέρουμε,αλλά πως θα την αξιοποιήσουμε με τέχνη για να κερδίσουμε, έτσι και στη ζωή πρέπει μπροστά σ΄ αυτά που μας συνέβησαν να στεκόμαστε με προσοχή και να σκεφτόμαστε πως θα τα αξιοποιήσουμε. Γιατί η χρήση του μόνο εξαρτάται από εμάς,και ως προς αυτή και μόνο υπάρχει το καλό και το κακό και η ευδαιμονία.
Αυτό το γνώριζε καλά και ο Σωκράτης, ο οποίος,όπως λέει χαρακτηριστικά ο Επίκτητος, ήξερε να «παίζει μπάλα»:
«Πες μου, Άνυτε, πώς λες ότι δεν πιστεύω στον Θεό; Οι δαίμονες τι είναι;Δεν είναι ή παιδιά Θεών ή παιδιά Θεών και ανθρώπων μαζί;» Και αφού αυτός παραδέχτηκε,είπε σαν να έπαιζε μπάλα. «Ποιος λοιπόν σου φαίνεται ότι μπορεί να πιστεύει ότι υπάρχουν μουλάρια και όχι γαϊδούρια;» Και ποια ήταν στην περίπτωση του η μπάλα που βρισκόταν εκεί στη μέση; Η φυλακή, η εξορία, το κώνειο, η γυναίκα που έχανε, τα παιδιά που θα άφηνε ορφανά. Αυτά ήταν στη μέση και μ’ αυτά έπαιζε μπάλα, αλλά δεν έπαιζε χειρότερα και πετούσε την μπάλα με καλό ρυθμό.(Δ.2.518-20)
Για να μπορέσουμε, λοιπόν να κατακτήσουμε αυτή τη δεξιότητα να εστιάζουμε στο τελικό αγαθό και όχι στον σκοπό, ο Επίκτητος πρότεινε κάποιες ασκήσεις, τις οποίες ο Hadot αποκάλεσε ασκήσεις «διαχωρισμού». Στις ασκήσεις αυτές ο εαυτός αρνείται να ταυτιστεί με τις επιθυμίες και τις αποστροφές του, παίρνει τις αποστάσεις του από τα αντικείμενα τους και συνειδητοποιεί ότι έχει τη δύναμη να αποδεσμευτεί από αυτά. Δεν αποδέχεται τίποτε από τα εξωτερικά πράγματα ως δικό του, αλλά καταλαβαίνει ότι είναι απλώς διαχειριστής τους.
Η πραγματική ελευθερία λοιπόν, είναι η ελευθερία από τις προσκολλήσεις και στις συνήθειες, από την πεποίθηση ότι μας ανήκουν κάποια πρόσωπα ή αντικείμενα. Για να είμαστε ευδαίμονες, σημασία έχει μόνο να απελευθερώνουμε την ορμή μας προς τη δράση, αξιοποιώντας ορθά όσα φέρνει η ζωή. Να κρατάμε ζωντανό το παιχνίδι της ζωής, περνώντας την μπάλα στον επόμενο παίχτη.
Επομένως κατά τους Στωικούς, οφείλουμε να ζούμε τη ζωή όπως ο ηθοποιός παίζει θέατρο. Και όπως δεν κρίνει τον καλό ηθοποιό ο ρόλος που ενσαρκώνει, αλλά το πώς τον ενσαρκώνει, έτσι και εμείς κρινόμαστε όχι από το αν ζούμε, αλλά από το πώς ζούμε, αν ζούμε δηλαδή ορθά, να ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις των ρόλων που αναλάβαμε να ενσαρκώσουμε στη ζωή.
πηγη
«Πες μου, Άνυτε, πώς λες ότι δεν πιστεύω στον Θεό; Οι δαίμονες τι είναι;Δεν είναι ή παιδιά Θεών ή παιδιά Θεών και ανθρώπων μαζί;» Και αφού αυτός παραδέχτηκε,είπε σαν να έπαιζε μπάλα. «Ποιος λοιπόν σου φαίνεται ότι μπορεί να πιστεύει ότι υπάρχουν μουλάρια και όχι γαϊδούρια;» Και ποια ήταν στην περίπτωση του η μπάλα που βρισκόταν εκεί στη μέση; Η φυλακή, η εξορία, το κώνειο, η γυναίκα που έχανε, τα παιδιά που θα άφηνε ορφανά. Αυτά ήταν στη μέση και μ’ αυτά έπαιζε μπάλα, αλλά δεν έπαιζε χειρότερα και πετούσε την μπάλα με καλό ρυθμό.(Δ.2.518-20)
Για να μπορέσουμε, λοιπόν να κατακτήσουμε αυτή τη δεξιότητα να εστιάζουμε στο τελικό αγαθό και όχι στον σκοπό, ο Επίκτητος πρότεινε κάποιες ασκήσεις, τις οποίες ο Hadot αποκάλεσε ασκήσεις «διαχωρισμού». Στις ασκήσεις αυτές ο εαυτός αρνείται να ταυτιστεί με τις επιθυμίες και τις αποστροφές του, παίρνει τις αποστάσεις του από τα αντικείμενα τους και συνειδητοποιεί ότι έχει τη δύναμη να αποδεσμευτεί από αυτά. Δεν αποδέχεται τίποτε από τα εξωτερικά πράγματα ως δικό του, αλλά καταλαβαίνει ότι είναι απλώς διαχειριστής τους.
Η πραγματική ελευθερία λοιπόν, είναι η ελευθερία από τις προσκολλήσεις και στις συνήθειες, από την πεποίθηση ότι μας ανήκουν κάποια πρόσωπα ή αντικείμενα. Για να είμαστε ευδαίμονες, σημασία έχει μόνο να απελευθερώνουμε την ορμή μας προς τη δράση, αξιοποιώντας ορθά όσα φέρνει η ζωή. Να κρατάμε ζωντανό το παιχνίδι της ζωής, περνώντας την μπάλα στον επόμενο παίχτη.
Επομένως κατά τους Στωικούς, οφείλουμε να ζούμε τη ζωή όπως ο ηθοποιός παίζει θέατρο. Και όπως δεν κρίνει τον καλό ηθοποιό ο ρόλος που ενσαρκώνει, αλλά το πώς τον ενσαρκώνει, έτσι και εμείς κρινόμαστε όχι από το αν ζούμε, αλλά από το πώς ζούμε, αν ζούμε δηλαδή ορθά, να ανταποκρινόμαστε στις απαιτήσεις των ρόλων που αναλάβαμε να ενσαρκώσουμε στη ζωή.
πηγη
